Ćma bukszpanowa (Cydalima perspectalis) – Ratujemy bukszpany

Bukszpany

Bukszpany chociaż znane i uprawiane w Polsce od wieków obecnie na nowo przeżywają renesans.  W ogrodach pojawiają się coraz częściej  –  zwłaszcza formy strzyżone i formowane.  Niestety nie są to rośliny bezproblemowe.  Najczęściej do formowania używa się bukszpanu wieczniezielonego  – Buxus sempervirens.  Gatunków i odmian bukszpanu można spotkać w ogrodach  niezliczone ilości.  Piękna i różnorodna kolekcja  z rodzaju Buxus  znajduje się w Arboretum w Wojsławicach.  Co rusz też przeprowadza się rewitalizację ogrodów przypałacowych – z ostatnich lat chociażby Wilanów czy Zamek Królewski na Wawelu.  Niestety od jakiegoś czasu ogrodnikom sen z oczy spędza pewna ćma z Azji –  Cydalima perspectalis. Doczekała się ona już nawet polskiej nazwy – ćma bukszpanowa.  Czy jesteśmy bezradni? Niekoniecznie. 

ćma bukszpanowa

Opis

Ćma bukszpanowa  jest przybyszem ze wschodniej Azji i prawdopodobnie została  do Europy przywleczona z importowanymi roślinami.  Już  ponad  10 lat temu  zaobserwowano  żerowanie tego motyla w Niemczech. Potem pojawiał się w innych krajach Europy – Szwajcarii, Holandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Austrii, Chorwacji, Słowacji.  Tak też dotarła ćma bukszpanowa  do Polski.  Wojewódzki  Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Krakowie potwierdził żerowanie  szkodnika na  krzewach bukszpanów w kilku miejscach w Krakowie.  Potwierdzono też występowanie ćmy bukszpanowej w innych częściach Małopolski a także w województwach dolnośląskim i opolskim.

Ogród poniżej położony jest w Śródmieściu w odległości spacerowej od Starego Miasta.  Nic nie zapowiada katastrofy.  Założenie oparte jest na żywopłotach z bukszpanu  i to one tworzą podstawowy szkielet  tego mini ogródka w typowym dla krakowskich kamienic podwórku.

Cydalima perspectalis to rodzaj motyla (ćmy) która na bukszpanach usiada dosłownie na chwilkę by złożyć tam swoje jaja.  Największe szkody wyrządzają gąsienice. Żywią się one liśćmi obgryzając wpierw te najbardziej miękkie i najsmaczniejsze dla nich części liści. Jeśli pożywienia jest zbyt mało zadowolą się nawet  częściowo zdrewniałymi częściami rośliny. Podobno lubują się też w innych gatunkach zimozielonych – ostrokrzewach, irgach czy laurowiśniach.  Nawet jeśli zaspokoją swój apetyt tylko fragmentami liści to zazwyczaj i tak osłabiona roślina umiera.

Żerowanie

Zdjęcie poniżej to rozpaczliwe wołanie o pomoc – wystarczył kilkudniowy wyjazd by ćma bukszpanowa  zniszczyła kilkudziesięcioletni okaz.   Jakość zdjęcia kiepska, bo robiona komórką i to nocą. Ogród położony jest przy innej kamienicy –  na krakowskich Dębnikach.  Niestety krzewów nie udało się uratować.  Mam nadzieję, że widać resztki po oprzędach.

Zwalczanie

Walka z Cydalima perspectalis jest utrudniona bo po pierwsze nie mają one u nas naturalnych wrogów. W swojej ojczyźnie larwy zjadane są przez szerszenia azjatyckiego (Vespa velutina), jednakże w Europie on prawie  nie występuje. Napisałam prawie, bo niewielka populacja została odkryta we Francji i tam faktycznie szkody na bukszpanach były mniejsze. Niestety  Ćma bukszpanowa  nie jest atrakcją dla ptaków, nie zjadają jej. Do tego bukszpan jest gorzki i trujący tym samym owad może czuć się bezpieczny.  Kolejną  trudność stanowi fakt, że jaja składane są wewnątrz krzewów i łatwo przeoczyć nawet dorosłe larwy.  Motyl dobrze zaadoptował się w Europie – wydaje od wiosny do jesieni 2 lub 3 pokolenia. Na dodatek bardzo liczne.  

Jak zatem walczyć z tak trudnym przeciwnikiem?

Po pierwsze systematycznie zaglądać do środka krzewów. Trzeba to robić  przynajmniej raz na 10-14 dni.  Jeśli szkodnik na nich żeruje dokładnie widać to też przy cięciu  – jak na zdjęciu poniżej.  Przed cięciem krzewy wyglądały na zdrowe. Po trzecie bezwzględnie palić resztki z cięcia.  Absolutnie nie należy ich kompostować ani wyrzucać do kosza na odpady. Same jaja trudno zauważyć, bo nie dość że schowane są wewnątrz krzewu to na dodatek ukrywają się na spodniej części liści. Jaja są małe, jasnożółte.

Przy cięciu warto podłożyć folię – dzięki temu możemy bez problemu posprzątać resztki z jajami.

Szczegóły i rozpoznanie

Tak w zbliżeniu wygląda gąsienice  Cydalima perspectalis . Trudno ją pomylić z innymi owadami. Charakterystyczne (i obrzydliwe) są też oprzędy oraz kokony pokryte czarnymi odchodami.   Ćmy, jak mało które motyle potrafią pleść misterne oprzędy.  Poczwarki ćmy bukszpanowej najwidoczniej przeobrażają się w motyla na krzewach bo gałęzie pokryte są całe białą wełnistą mazią.  Te oprzędy wyglądają jak długie, białe na dodatek lepkie wstęgi oplecione wokół gałązek i liści… brrr… Ćma bukszpanowa wygląda naprawdę okropnie.  Przynajmniej jej oprzędy. Dorosły okaz można zobaczyć tutaj.  Dorosłe motyle osiągają do 4cm rozpiętości skrzydeł, co czyni ten gatunek największym wśród europejskich przedstawicieli wachlarzykowatych. Mają dość charakterystyczne ubarwienie skrzydeł, więc nietrudno je rozpoznać.

ćma bukszpanowa

Przyznam że widok szkodnika którego się nie zna, z którym nie wiadomo jak walczyć    i który na dodatek pojawia się w tak krótkim czasie tak licznie, może wpędzić w popłoch.  Nas wpędził. I chociaż na palcach jednej ręki mogę policzyć prewencyjne stosowanie środków ochrony roślin, zwłaszcza insekcydów to tutaj trochę z braku pomysłu i na ślepo zastosowałyśmy Mospilan 20 SP.  Jest systemicznym środkiem nowej generacji, ma też szerokie spektrum zastosowania. Do tego jest odporny na warunki atmosferyczne. 

Szukanie informacji

Kolejny etap to było poszukiwanie  skuteczniejszej i sprawdzonej  metody.  Przeszukując zasoby internetu trafiłam w końcu na anglojęzyczne strony i kilka artykułów o tej ćmie. Wg brytyjskich ogrodników (zresztą w Polsce również) nie zauważono by motyl pojawiał się poza ogrodami. Jest zatem  szansa by spróbować przynajmniej trochę go powstrzymać i ograniczyć liczebność.

Można to zrobić za pomocą pułapek feromonowych, które wabią dorosłe męskie osobniki. U motyli zapachy mają ogromne znaczenie –  to właśnie poprzez zapachy obie płcie wabią się nawzajem.  By powstało jajo musi dojść do zapłodnienia.  Pomysł z pułapką feromonową wydaje się więc być strzałem w dziesiątkę.  Ponieważ z takimi pułapkami miałam już wcześniej do czynienia w przypadku szrotówka kasztanowcowiaczka i efekty są naprawdę zadowalające  (nie rozumiem dlaczego tak rzadko stosuje się tę metodę) postanowiliśmy  wspólnie z właścicielami ogrodu spróbować.  Pułapkę wraz z feromonami zamówiłam w Anglii – koszt wraz z przesyłką wahał się w granicach 50 funtów (ok 250 zł).

Pułapka to typowa pułapka kominkowa:

Pułapkę napełnia się niewielką ilością wody z dodatkiem płynu do naczyń. Do kominka należy założyć ampułkę (dyspenser) z feromonami i powiesić w ogrodzie na wysokości 1,5 -2 m.

Jedna pułapka wystarcza na obszar ok 1000 do  2500 m2. W  przypadku gdy ogród podzielony jest na przykład wysokimi drzewami lub budynkiem producent zaleca zastosowanie po jednej pułapce w każdej części ogrodu. Do zestawu dołączone są poza pułapką cztery ampułki z feromonami i instrukcja obsługi.  Ampułki należy wymieniać co 5-6 tygodni począwszy do marca/kwietnia aż do jesieni. Czyli właściwie mamy ochronę na cały sezon.  Należy też pamiętać o systematycznym wymienianiu wody z płynem – najlepiej co 7-10 dni.  Da nam to też obraz o stanie i liczebności motyli.

Jak to działa?

Nasza pułapka zawisła późnym latem, nie wiem czy szkodniki gdzieś się przeniosły  czy było ich już  niewiele – w każdym razie udało nam się do niej złapać trochę dorosłych osobników.  Na bukszpanach nie pojawiło się też kolejne pokolenie.  Dało nam to nadzieję i sygnał, że w jakimś stopniu pułapka działa.

Pułapki feromonowe są bezpieczne w stosowaniu, całkowicie ekologiczne (no może poza tym że zrobione z plastiku) i zupełnie nieszkodliwe dla środowiska oraz innych owadów.  Chociaż wydaje mi się to oczywiste to jednak napiszę –  nie należy na tego motyla stosować innych feromonów, bo nie będą działać.  Pułapkę wraz z zestawem feromonów można nabyć tutaj.  Można też samą pułapkę kupić w Polsce (lub wykonać samodzielnie) a w Anglii zamówić jedynie feromony.  Koszt będzie na pewno niższy.

Ćma bukszpanowa – doświadczenia z Anglii

Dodatkowo Anglicy zalecają opryskiwanie bukszpanów naturalnymi środkami opartymi na wyciągach ze złocieni (mnie się jednak wydaje że mogło chodzić o wrotycz).   Nasze bukszpany zostały jeszcze dwa razy potraktowane Mospilanem a pułapka wisiała na drzewie do późnej jesieni. Na pewno też zawiśnie tam wiosną.  Ja mam nadzieję, że silne mrozy w styczniu trochę ograniczą liczebność szkodnika  – jednak nie łudzę się że na zawsze. Bo nawet jeśli nie przetrwał w Polsce to zapewne ma się dobrze gdzieś u naszych zachodnich lub południowych sąsiadów i ponownie z czasem się pojawi.

Warto też pamiętać o innej ważnej rzeczy  – mianowicie o kwarantannie –  kupując nowe bukszpany wstrzymajmy się z sadzeniem do 3 tygodni. Jeśli rośliny będą zdrowe z powodzeniem możemy je posadzić w ogrodzie.

I powtórzę – na wszelki wypadek wszystkie odpady po pielęgnacji bukszpanów spalajmy.

I „nasz” ogród:) Chciałabym go widzieć w takiej kondycji za pół roku.

Na koniec znalazłam jeszcze tekst rezolucji – podjęcie tego tematu na forum Parlamentu UE świadczy o tym, że problem jest poważny.

Parlament Europejski

–  uwzględniając art. 168 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej,

–  uwzględniając dyrektywę Rady 2000/29/WE z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie środków ochronnych przed wprowadzaniem do Wspólnoty organizmów szkodliwych dla roślin lub produktów roślinnych i przed ich rozprzestrzenianiem się we Wspólnocie(1),

–  uwzględniając art. 133 Regulaminu,

A.  mając na uwadze, że gatunek Cydalima perspectalis, zwany również ćmą bukszpanową, jest obecny na terenie Europy od 2007 r. oraz że w 2012 r. spowodował on poważne szkody w lasach i uprawach bukszpanu w 16 państwach członkowskich UE, na przykład w rezerwacie przyrody w Grenzach-Wyhlen w 2010 r.;

B.  mając na uwadze, że gatunek ten jest od 2007 r. uznawany przez Europejską i Śródziemnomorską Organizację Ochrony Roślin za gatunek inwazyjny;

C.  mając na uwadze, że wykazano skuteczność środków owadobójczych, np. deltametryny czy diflubenzuronu, oraz biopestycydów, w zapobieganiu inwazjom gatunku Cydalima perspectalis, a niektóre parazytoidy okazały się stosunkowo skuteczne w zwalczaniu tego szkodnika;

apeluje się do Komisji o:

1.  uznanie gatunku Cydalima perspectalis za organizm szkodliwy na podstawie dyrektywy 2000/29/WE;

2.  wspierania, w szczególności za pomocą istniejących programów dotacji, badań naukowych ukierunkowanych na znalezienie rozwiązań biologicznych umożliwiających zwalczanie gatunku Cydalima perspectalis;

3.  wsparcie wprowadzenia wspólnego monitorowania gatunku Cydalima perspectalis za pośrednictwem właściwych agencji unijnych.

Na koniec jeszcze uzupełnienie od jednej z Czytelniczek z FB mieszkającej we Francji.  Otóż wspomniany szerszeń azjatycki jest już tam nie lada problemem głownie z tego powodu że atakuje nasze rodzime pszczoły.  Tekst o tym kolejnym zagrożeniu tutaj (niestety po francusku).

2017-06-20

I jeszcze uzupełnienie –  jakiś czas temu pojawił się  artykuł w Gazecie Wyborczej o ćmie bukszpanowej.  Szkoda jednak, ze Pani redaktor nie zadała sobie więcej trudu by temat zagłębić. Ćma nadal atakuje krakowskie bukszpany, szczególnie w Śródmieściu ale można ją ograniczyć między innymi za pomocą pułapek feromonowych. Jak widać na załączonym poniżej zdjęciu do pułapki udało nam się zwabić sporo osobników męskich.

ćma bukszpanowa

2017-07-13

Pułapka działa, zaledwie 2 sztuki złapane a na krzewach brak larw i oprzędów.

Uświadamiajcie sąsiadów i kogo tylko możecie, jedynie wspólnymi  siłami uda się ograniczyć to świństwo.

2017-07-30

Dostaję ciągle informacje że pojawia się kolejne pokolenie

Cydalima perspectalis

Na zdjęciu widać jak żarłoczne są gąsienice. Każde pokolenie jest bardzo liczne i o ile pierwszy atak krzewy jakoś zniosą to po drugim niestety mogą już nie przeżyć.

2018-07-22

Okazuje się iż w ogrodach gdzie były w poprzednich sezonach wieszane pułapki feromonowe  (i nadal są instalowane) oraz robione opryski  problem ćmy zniknął  mimo że na sąsiednich działkach gąsienice potrafiły zjeść całe krzewy.

2019-05-04

Potwierdzam informacje zawarte powyżej – w ogrodach gdzie wisiały w zeszłym roku pułapki z feromonami i gdzie systematycznie były robione opryski ćmy nie ma, albo gąsienic jest bardzo mało.

Ponieważ gdzieś na Facebooku natknęłam się na komentarz  iż  artykuł był pisany na zlecenie producenta pułapek – informuję, że niczego mi nikt nie zlecał – opisałam jedynie drogę, którą od kilku lat szłam po omacku ratując rośliny moich klientów. Co do innych środków – masa cennych informacji jest w komentarzach.

Pułapka jest dobrym wskaźnikiem czy ćma żeruje w okolicy.  Ale żeby zadziałała trzeba ją prawidłowo umieścić.  Oczywiście należy przeglądać krzewy i zaglądać do środka.   W skrócie ode mnie i od Czytelników – opryskiwać mozna środkami takimi jak Mospilan czy Decis lub preparat biologiczny o nazwie LEPINOX^®

Ten ostatni zawiera szczep bakterii  Bacillus thuringiensis subsp. kurstaki, które niszczą gąsienice wielu motyli, w tym ćmy bukszpanowej.   Dobrze jest używać opryskiwacza ciśnieniowego, wtedy łatwiej dostać się do wnętrza krzewu. 

Stosując środki ochrony rośliny pamiętajcie by zachować ostrożność i podstawowe  zasady BHP,   by używać tych środków zgodnie z instrukcją i by ich  nie nadużywać.   

2020-05-25

Pojawiły się informacje, że ćma bukszpanowa smakuje niektórym ptakom. Konkretnie to gąsienice tej ćmy.  To bardzo dobra wiadomość!!

—

Tekst Marta Góra

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz

Zapisz