Topiary

Historia

Topiary znane były już w starożytności.  Opus topiarum pochodzi z łaciny i oznacza rośliny strzyżone w geometryczne formy.  Sztuka cięcia rozpowszechniła się praktycznie na wszystkie kraje Europy.  W czasie odrodzenia w większości ogrody przypałacowe posiadały tzw partery.  Parter to nic innego jak płaska powierzchnia, najczęściej w formie prostokąta podzielonego na kwatery.  Kwatery parterów wypełnione były basenami lub rabatkami.  Rabatki natomiast otoczone misternie przyciętymi żywopłotami zwieńczonymi na końcu kulistym kształtem lub drzewkiem w donicy.

Helmingham Hall

Helmingham Hall

Ars topiaria, czyli sztuka cięcia znana była również  na Bliskim Wschodzie (Persja) oraz Azji (Japonia i Chiny).  Artystyczne cięcie drzew i krzewów dało początek pokrewnym sztukom (chiński penjing i japońskiego bonsai). 

Kilka lat temu odtworzono  Ogrody  Królewskie na Zamku Królewskim na Wawelu – można tam na dwóch tarasach zobaczyć jak wyglądały  ogrody Jagiellonów.  Na Wawelu możemy między innymi podziwiać piękny parter ornamentowy.  Mniejszy, ale równie interesujący  ogród parterowy znajduje się na Zamku w Pieskowej Skale.

Jeden z najbardziej znanych ogrodów parterowych, to parter w ogrodach Wersalu.  Topiary w ogrodach wersalskich, podobnie jak na Wawelu, nie są zbyt skomplikowane.  Tworzą płaski ogród parterowy otoczony donicami z drzewami.

Anglia

W Anglii, podobnie jak w Holandii sztuka cięcia topiarów bardzo się rozwinęła na przestrzeni wieków. Z czasem jednak topiary na wiele lat zniknęły  z angielskich ogrodów. Wyszydzane i wyśmiewane uznawane były za niemodne.  Dopiero z pojawieniem się ruchu Arts and Crafts topiary powróciły do wyspiarskich ogrodów.  Najprostszą formą topiarów są strzyżone żywopłoty.  Te całkiem  niskie  aż po te wysokie, kilkumetrowe.  Trzeba pamiętać, że topiary  to nie tylko płaskie partery, to także strzeliste formy czy inne geometryczne figury (architektoniczne).

Anglicy, w ślad za holenderskimi ogrodnikami zaczęli nadawać drzewom i krzewom bardziej wymyśle formy –  pojawiły się figury zwierząt, przedmiotów (figuralne).

Hidcote Manor

Hidcote Manor

Trzeci typ topiarów to typ amorficzny – jego kształt zależy jedynie od wyobraźni ogrodnika.

 

Great Dixter

Great Dixter

Rola w ogrodzie

Strzyżone  żywopłoty tworzą w ogrodzie rodzaj przesłony lub parawanu.  Te wysokie stosuje się w celu podzielenia przestrzeni lub jako parawan przed wzorkiem ciekawskich, ochronę przed wiatrem i kurzem.  Mniejsze często służą jako obwódki rabat.  Widziałam kiedyś w jednym z ogrodów rabatę bylinową podzieloną cieniutkim żywopłotem z mirtu. To było misterne wykonanie, wręcz koronkowa robota.   Inne formy pełnią w ogrodzie  rolę żywej rzeźby.

East Ruston Old Vicarage

East Ruston Old Vicarage

Reasumując każdy może w swoim ogrodzie spróbować sił w formowaniu roślin.  Dla mnie cierpliwych używa się takich oszukanych form z metalowej siatki, na której formuje się różne figury.  Czasami widuję też  żywotniki przycięte w kule czy spirale.

W swoim ogrodzie mam kule z bukszpanu w odmianie 'Suffruticosa’, która docelowo osiąga maksymalnie 1 m wysokości.  Rośnie wolno i charakteryzuje się bardzo gęstym ulistnieniem.  Moje kule mają po ok 70 cm średnicy, wielkość taką osiągnęły po 10 latach.  Ta odmiana doskonale nadaje się do takich mniejszych form i niskich obwódek.   Moje bukszpany na szczęście udało mi się ochronić przed ćmą bukszpanową.

Rośliny na topiary

Do formowania  topiarów najczęściej używa się cisów, bukszpanów, ligustrów, ostrokrzewów, bluszczu. Do wyższych form nadają się duże drzewa: klony, buki i graby.  Wybór gatunków nie jest przypadkowy.  Wszystkie te rośliny charakteryzują się gęstym ulistnieniem, doskonale znoszą cięcie i formowanie nawet kilka razy w roku.  Szybko się regenerują.   Dzięki częstemu i systematycznemu cięciu jesteśmy  w stanie uzyskać oczekiwany kształt czy nawet rzeźbę z gęstym, najczęściej zimozielonym ulistnieniem.   Formowanie w ten sposób roślin jest bardzo czasochłonne,  ale za to efekt jest niezwykły.  Można oczywiście nabyć już gotowe egzemplarze, ale ich ceny są zazwyczaj wysokie.

Najpiękniejsze angielskie topiary

Nie potrafię już nawet zliczyć wszystkich odwiedzonych przeze mnie ogrodów, zatem na konie pokażę te najbardziej z topiarów znane:

East Ruston Old Vicarage

Great Dixter

Blickling Hall

Helminhgan Hall

Broughton Grange

Sissinghurst Castle and Gardens

Hidcote Manor

 

Na zakończenie dodam, że tych ogrodów na Wyspach Brytyjskich jest znacznie więcej.  Ja wybrałam tylko ułamek togo co udało mi się zobaczyć, mam nadzieję że interesujący.

 

Tekst i zdjęcia Marta Góra

 

 

 

Marta Góra

Udostępnij ten wpis:

Co o tym sądzisz?

Komentarze mogą być sprawdzane pod kątem ich zawartości. Nie będą akceptowane treści zawierające m.in. wulgaryzmy, treści obraźliwe lub linki pozycjonujące strony www. Więcej informacji: Polityka prywatności.

Subscribe
Powiadom o
guest

2 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
Tamaryszek

Tyle wieków, a tradycja topiarów wciąż jest żywa. Żywopłoty i przesłony stosuje się powszechnie, ale w rozwichrzonych, współczesnych rabatach mogą stanowić stabilizujący element, lubię ten efekt.

Zobacz więcej inspiracji na Instagramie Marta Góra